اخبار یادداشت

از یک سال و اندی پیش که دکتر ظفرقندی وزارت بهداشت را برعهده گرفت و دکتر پزشکیان به عنوان رئیس‌جمهور آغاز به کار کرد، انتظار می‌رفت عدالت در نظام پرداخت پرستاران و پزشکان به طور واقعی و عملیاتی برقرار شود. واژه عدالت یکی از شعارهای اصلی و مورد تاکید ریاست جمهوری بود و انتظار می‌رفت این وعده‌ها به ویژه در حوزه سلامت تحقق یابد.اما آنچه امروز شاهد آن هستیم، افزایش بی‌رویه فاصله درآمدی بین پزشکان و پرستاران است؛ تبعیضی آشکار که جامعه پرستاری را به شدت نگران و ناامید کرده است.

از ویژگی‌های عارضی دولت در عصر مدرن، برعهده گرفتن بسیاری از مسوولیت‌ها و ارائه خیل کثیری از خدمات عمومی است که به شاخصه‌ای برای ارزیابی آن تبدیل شده است. این مساله تا جایی پیش رفته که حیات اجتماعی و تمشیت ابعادی از زندگی خصوصی افراد نیز در ارتباط و وابستگی متقابل به دولت قرار دارد. با این حال اما، در میان کشورها و دولت‌های مختلف، شدت و ضعف این حضور پررنگ دولت، در درجات مختلفی قرار دارد که اتفاقا همین مساله بر رضایت‌مندی شهروندان و ایضا کیفیت دولت‌ها تاثیرگذار بوده است.

دنیای اقتصاد: نشست آتی گروه بیست در ژوهانسبورگ، نقطه‌عطفی در مسیر تحولات نظم نوین جهانی است. این نخستین‌بار است که قاره آفریقا، نه در حاشیه بلکه در متن یکی از مهم‌ترین مجامع اقتصادی و سیاسی جهان، نقش میزبانی را بر عهده می‌گیرد. این میزبانی، فراتر از یک اتفاق نمادین است؛ نشانگر گذار تاریخی از نظم تک‌قطبی به نظمی است که در آن جنوب جهانی، از جایگاه دریافت‌کننده سیاست‌ها به بازیگر و تصمیم‌ساز اصلی بدل می‌شود.

آمار و گزارش‌های رسمی و غیررسمی منتشر شده از سطح کیفی دانش‌آموزان، حکایت از آن دارد که ما با یک افت تحصیلی جدی مواجه هستیم که اساسا مساله مهم و نگران‌کننده‌ا‌ی است و باید در این موضوع، مسوولان مربوطه به فکر راهکار درست و دقیقی باشند.

کیش اینوکس ۲۰۲۵ دوازدهمین دوره برگزاری این رویداد است. این تداوم را باید گرامی داشت که رویدادی در ایران سال‌ها تداوم یافته و برگزارکننده آن با علاقه موضوع را دنبال کرده است. برخلاف بسیاری از رویدادها، این رویداد تنها محدود به نمایشگاه و دیدارهای حضوری نمی‌شود. در این دوره، تمرکز اصلی روی تهیه محتوای جامع و تخصصی برای نشست‌هایی است که طی این رویداد برگزار می‌شود.

رویداد کیش اینوکس (۲۰۲۵) فرصتی را فراهم می‌آورد که فعالان صنعت مالی شامل نهادهای بازار سرمایه، بانک‌ها، بیمه‌ها و کارشناس و متخصصان این بازار گردهم آیند و راهکارهای افزایش بهره‌وری و کارآمدی صنعت مالی را در تامین منابع مالی اقتصاد واقعی و تامین رضایت سرمایه‌گذاران در این صنعت مورد بررسی قرار دهند. از سوی دیگر، فعالان اقتصادی در بنگاه‌های تولیدی و خدماتی حضور پیدا می‌کنند تا در تعامل با فعالان صنعت مالی و نیز آشنایی و تعامل با بنگاه‌های تولیدی دیگر از امکانات تامین سرمایه و مشارکت و همکاری با سایر بنگاه‌ها اطلاع پیدا کنند. این رویداد با اهداف بالا، رویداد مبارک و مفیدی است، اما نیاز جدی به مشارکت‌کنندگان دیگری دارد که می‌تواند زمینه‌ساز موفقیت، و در غیر این‌صورت احتمال ناکامی آن باشد.

بحران آب در کشوری که هزاران‌کیلومتر مرز آبی دارد و دوختن نگاه‌ها به آسمان برای بارش باران جهت رفع مشکل به مثابه همان است که در روزهای آلودگی هوا در انتظار وزیدن باد باشیم. تغییرات اقلیمی انکار‌ناپذیر است، اما فنون، علم و دانش مهندسی نیز روزبه ‌روز پیشرفته‌تر می‌شود. در ایران امروز گریزی نیست جز تغییر نگاه و استفاده از الگوهای جدید برای دستیابی به آب، نه‌تنها برای زنده ماندن بلکه برای رونق‌دادن به توسعه و رشد کشور.

انتخابات اخیر پارلمانی آرژانتین در اکتبر۲۰۲۵ نه تنها برای آینده این کشور، بلکه برای کل آمریکای لاتین و حتی ناظران جهانی یک رویداد مهم و آموزنده بود. پیروزی دوباره حزب «آزادی به پیش» به رهبری خاویر میلی در شرایطی رخ داد که جامعه آرژانتین در دو سال گذشته تحت فشار شدید تورمی، رکود و سیاست‌های سخت‌گیرانه اقتصادی قرار داشت. با این حال، مردم در پای صندوق‌های رای نشان دادند که به جای واکنش احساسی به مشکلات روزمره، تصمیمی مبتنی بر عقلانیت بلندمدت گرفته‌اند؛ تصمیمی که پیام آن فراتر از مرزهای آرژانتین است.

براساس داده‌های موازنه پرداخت، بانک مرکزی طی ۲۰سال گذشته، از محل فروش نفت، گاز و میعانات گازی ۱۱۶۱‌میلیارد دلار درآمد ارزی به‌دست آورده است. از این میزان، ۸۲۷‌میلیارد دلار برای تامین ارز واردات کالا و خدمات مصرف شده است. همچنین طی ۲۰ سال گذشته، ۳۳۳‌میلیارد دلار مازاد جاری به‌دست آمده است.

در سال ۱۳۵۷ ، در اوج ناآرامی‌های انقلاب ایران، کارخانه داروسازی دکتر عبیدی در تهران با مشکلات بزرگی روبه‌رو بود. کمبود مواد اولیه، اختلال در زنجیره تامین و فشارهای اقتصادی، تولید داروهای ضروری را تهدید می‌کرد. اما دکتر غلامعلی عبیدی که در خاطرات صنعت داروسازی ایران به‌عنوان مدیری دلسوز و آینده‌نگر شناخته می‌شود، بدون وابستگی سیاسی به این و آن، از قبل ذخیره‌ای از مواد اولیه کلیدی فراهم کرده بود.

بانک مرکزی ترکیه روز پنج‌شنبه مجوز یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های پول الکترونیک این کشور را لغو کرد. موسسه پول الکترونیکی که به نام پاپارا شناخته می‌شد، از روز پنج‌شنبه عملا به خدماتش پایان داده شد. از روز جمعه هر فردی که می‌خواست با کارت پاپارا خرید کند، متوجه می‌شد که اجازه برداشت به آن کارت داده نمی‌شود. شاید در وهله اول خریدار فکر می‌کرد مشکلی برای کارت یا دستگاه پوز پیش آمده است، اما وقتی وارد اپلیکیشن پاپارا می‌شد با اطلاعیه‌ای مواجه می‌شد که دستور بانک مرکزی را منتقل می‌کرد. لغو مجوز پاپارا در حال حاضر یکی از اخبار مهمی است که نه فقط در جامعه ترکیه، بلکه در میان سایر کشورها از جمله ایرانی‌ها هم می‌چرخد. پاپارا از سال۲۰۱۶ با اخذ مجوز از بانک مرکزی ترکیه فعالیت خود را با سرمایه‌ای معادل ۱۰۰‌میلیون لیر آغاز کرد.

گفت‌وگوهای منامه (۳۱ اکتبر تا ۲ نوامبر) و اظهارات وزرای خارجه عرب درخصوص نحوه مواجهه با همسایه شمالی، بار دیگر موضوع محوری تعاملات ایران و شورای همکاری را در صدر اخبار و به تبع آن در چشم‌انداز دو سوی ساحل خلیج فارس قرار داد.

بازار مالی ایران سال‌هاست در چنبره یک تناقض مخرب گرفتار شده است: نرخ سود دستوری ۲۳درصدی در شبکه بانکی در برابر نرخ‌های موثر و واقعی تامین مالی با نرخ بعضا بیشتر از ۴۰‌درصد در بازارهای رسمی و غیر رسمی. این شکاف عظیم، مانند خندقی عمیق است که مسیر سرمایه را از تولید جدا می‌کند.

حدود چهار، پنج ماه از بمباران کاملا غیرقانونی و بدون تحریک ایران توسط اسرائیل و ایالات‌متحده می‌گذرد و احتمال حملات بیشتر همچنان وجود دارد. امنیت ملی یک پیش‌شرط لازم برای رونق و پیشرفت است. همان‌طور که آدام اسمیت-پدر سرمایه‌داری و به طور گسترده به عنوان پدر علم اقتصاد شناخته می‌شود- در اثر بزرگش تحقیق در باب طبیعت و علل ثروت ملل تاکید کرده، دفاع «بسیار مهم‌تر از ثروت است.» حتی از دیدگاه اسمیت، حفاظت از کشور اولویت دارد و بر ایجاد ثروت مقدم است. با این حال، باید توجه داشت که برای قوی بودن از نظر نظامی و توان دفاع از مرزها، یک کشور به رشد اقتصادی پایدار نیاز دارد. به عبارت دیگر، رشد اقتصادی مداوم برای دفاع ملی حیاتی است.

تناقض عمیق و دردناکی در قلب اقتصاد ایران نهفته است. از یک‌سو، ما از سرمایه انسانی فوق‌العاده‌ای برخوردار هستیم و در شاخص‌هایی مانند تعداد فارغ‌التحصیلان علوم و مهندسی رتبه‌های بالایی را به خود اختصاص می‌دهیم.

تهران تنها یک پایتخت سیاسی و اقتصادی نیست؛ این شهر نماینده وضعیت اجتماعی، فرهنگی و انسانی کل کشور است و به عبارتی تهران، ایرانی کوچک است. تهران شهری در ظاهر توسعه‎‌یافته است، اما در لایه‌های درونی خود با چالش‌های عمیق اجتماعی و نابرابری گسترده مواجه است. از منظر جامعه‌شناسی شهری، باید بپذیریم که هر شهری تنها مجموعه‌ای از خیابان و خانه نیست، بلکه شهر شبکه‌ای از روابط انسانی است که براساس قدرت، جنسیت، طبقه اجتماعی و در برخی موارد سن شهروندان شکل گرفته است.

بانک آینده، به‌عنوان یکی از پرمناقشه‌ترین و در عین حال فعال‌ترین بانک‌های خصوصی در نظام پولی و بانکی ایران، سرانجام پس از نزدیک به یک دهه گمانه‌زنی درباره کیفیت عملکرد، وضعیت مالی و سرنوشت نهایی آن، در قالب طرحی با عنوان «گزیر بانکی» رسما منحل شد. عنوانی که از منظر اقتصاد سیاسی می‌تواند به معنای واقعی «ناگزیر بانکی» تعبیر شود. این تصمیم را که در ابتدای آبان۱۴۰۴ با محوریت شورای عالی هماهنگی اقتصادی و مشارکت بانک ملی ایران اتخاذ شد، باید نقطه عطفی در تاریخ نظام بانکی کشور دانست؛ نقطه‌ای که در آن سیاستگذار ناگزیر شد با یکی از پیچیده‌ترین نمادهای ناترازی بانکی برخورد مستقیم کند.

تحولات فناورانه دو دهه اخیر جهان را وارد مرحله‌ای کرده است که بسیاری از نظریه‌پردازان آن را «دوران تمدن دیجیتال» می‌نامند. در این دوران، قدرت دیگر صرفا به منابع طبیعی و نظامی متکی نیست، بلکه بر محور داده، هوش مصنوعی و تراشه‌ها شکل می‌گیرد.

اگر ۵۰ مشکل بزرگ اقتصاد ایران را لیست می‌کردیم، یکی از آنها تعیین تکلیف بانک آینده بود. بالاخره نظام تصمیم‌گیری کشور حاضر شد در مورد این موضوع دست به اقدام بزند. اینکه چطور شد که این اقدام کلید خورد، چندان اهمیت ندارد؛ چراکه مشخص بود با این حجم از مشکلاتی که بانک آینده داشت، نظام تصمیم‌گیری دیر یا زود ناگزیر از اقدام بود. البته مثل همیشه اگر زود اقدام شود، بحران کوچک‌تر خواهد بود و اگر دیر اقدام شود، بحران بزرگ‌تر خواهد شد. باز هم مثل همیشه هزینه بحران بر دوش عموم مردم جامعه خواهد افتاد؛ اما این هزینه معمولا مستقیم نیست و غیرمستقیم به شکل تورم بر دوش مردم می‌افتد. به همین دلیل توده مردم درک نمی‌کنند که چقدر بین اقدام زود یا دیر تفاوت وجود دارد.

برخی اهل نظر بر این باورند که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، نه بر اساس عقلانیت یا مشاوره کارشناسان که بر اساس «غرایز» خود عمل می‌کند. به عبارت دیگر، راهگشای ترامپ در سیاست خارجی و داخلی «حس و حال آنی» است، نه رویکردهای از قبل سنجیده و محاسبه‌شده. او رئیس‌جمهوری «خلاف‌آمد عادت» است؛ به این معنا که برخلاف اسلافش همواره میل زیادی به حشر و نشر و مغازله با رهبران اقتدارگرا دارد (مثل لوکاشنکو در بلاروس، اوربان در مجارستان، پوتین در روسیه، شی در چین، بن‌سلمان در عربستان).

در گرگ و میش صبح تهران، می‌اندیشیدم در رویداد تد دانشگاه امیرکبیر از چه سخن بگویم که هم از دل برخیزد و حدیث نفس باشد و هم وقت ارزشمند شما را پاس بدارد. به دهه پنجاه، به آن فضای بسته سیاسی و فرهنگی کشور رسیدم که مثل دیگر جوانان فکر و ذکرم جست‌وجوی عدالت بود که همیشه در آن دوران رنگ و بوی چپ داشت. شیفته نام‌ها و کتاب‌هایی بودیم که از رنج مردم سخن می‌گفتند.

گاهی تاریخ اقتصاد نه با اعداد و شاخص‌ها که با سکوت‌ها و تاخیرها نوشته می‌شود؛ سکوت‌هایی که در ظاهر نشانه‌ احتیاط‌ هستند؛ اما در باطن مُهر تایید بر بی‌نظمی می‌زنند. بانک آینده سال‌ها در پناه همین سکوت رشد کرد؛ در ظاهر بانکی نوگرا، در باطن صندوقی از دارایی‌های منجمد و پروژه‌های شخصی. نهادی که قرار بود افق‌های نوین بانکداری خصوصی را بگشاید، خود به نمونه‌ای از کهنگی ساختار و بی‌انضباطی مالی بدل شد.

این روزها صفحه نخست اکثر رسانه‌های اقتصادی جهان با عناوینی مرتبط با نوسانات اخیر قیمت طلا و نقره پر شده است، اما پس از یک رالی نفس‌گیر و تاریخی در بازار فلزات گران‌بها طی ماه‌های گذشته که بر اثر عوامل متعدد اقتصادی تشدید شده بود، به نظر می‌رسد زمان اصلاح قیمتی و استراحت کوتاه‌مدت مورد انتظار معامله‌گران بالاخره فرا رسیده باشد.

در روزهای گذشته، جایزه نوبل اقتصادی سال ۲۰۲۵ به طور مشترک به سه محقق به نام‌های جوئل موکر، فیلیپ آگیون و پیتر‌ هاویت به خاطر توضیح «رشد اقتصادی مبتنی بر نوآوری» اهدا شد. این جایزه به خاطر «شناسایی پیش‌نیازهای رشد پایدار از طریق پیشرفت فناوری» که توسط موکیر و «نظریه رشد پایدار از طریق تخریبِ خلاق» که توسط آگیون و هویت ارائه شده، به این سه محقق اهدا ‌شد.

رئیس‌جمهور محترم در دیدار با جمعی از اعضای اتاق بازرگانی گفته است: «کدام اقتصاد می‌گوید دلار زیر قیمت بدهیم؟ این همه شرکت در صف هستند، ارز بگیرند، معلوم نیست رسالت‌شان چیست.

بازار سهام در هفته‌های اخیر با یک روند صعودی همراه شده است. ارزش معاملات و رشد شاخص کل و هم‌وزن در این مدت نشان می‌دهد با این که بازار سهام ریسک‌های مختلفی از مداخلات قیمتی و نرخ بهره گرفته تا تنش‌های سیاسی را در قیمت خود لحاظ کرده، اما برای سرمایه‌گذاران هنوز از جذابیت برخوردار است و حجم معاملات در این روزها و رکود بازارهای موازی نیز این جذابیت را افزایش داده است.

«ایران با قرار گرفتن در یک منطقه خشک، به‌رغم دارا بودن اراضی فراوان، یک سرزمین کشاورزی نبوده و به طور طبیعی استعداد زراعتی چندانی ندارد. برای تبدیل این اراضی به اراضی زراعی، سرمایه‌گذاری‌های عظیم برای ایجاد تاسیسات آبیاری مورد احتیاج است.

«ایندیرا گاندی» جمله معروفی دارد: «سنجه برنامه، نیت آن نیست، بلکه دستاوردهای آن است؛ تخصیص نیست، فایده آن است.» سال ۱۴۰۴ طبق سند چشم‌انداز ۲۰ساله (۱۴۰۴-۱۳۸۴) سال پایانی محسوب می‌شود که طبق آن، در این سال تحقق اهداف مشخصی را باید شاهد بودیم. حتی قبل از آنکه این سند به خانه آخر برسد، در سال ۱۳۹۲ یعنی در نیمه عمر چشم‌انداز، مشخص شد شکاف کشور در بسیاری از شاخص‌های اقتصادی مثل کاهش تورم، کاهش میزان وابستگی به نفت در بودجه (هر سال ۱۰درصد)، رشد سالانه اقتصادی ۸درصد، افزایش بهره‌وری و... از کشورهای حوزه سند چشم‌انداز بیشتر شد!

در اقتصاد ایران کمتر بازاری را می‌توان یافت که مانند طلا چنین ریشه‌دار و قابل لمس در زندگی روزمره مردم حضور داشته باشد. طلای زینتی، سکه و شمش، نه فقط ابزار سرمایه‌گذاری که بخشی از فرهنگ ایرانی است. از هدیه گرفته تا پس‌اندازی برای روز مبادا. با این حال، آنچه در سال‌های اخیر بیش از پیش اهمیت پیدا کرده، نگاه تازه‌ای است که به طلا به‌عنوان یک دارایی مالی شکل گرفته است. دیگر طلا صرفا دارایی فیزیکی در گاوصندوق نیست، بلکه در قالب ابزارهای متنوعی در بورس کالا و صندوق‌های سرمایه‌گذاری به جریان افتاده و به گزینه‌ای قابل‌دسترس برای همه سرمایه‌گذاران تبدیل شده است.

در نیمه نخست امسال، ارزش صادرات غیرنفتی ایران با وجود شرایط ناشی از جنگ رژیم صهیونیستی علیه مردم ایران، تقریبا برابر با نیمه نخست پارسال، حدود ۲۶‌میلیارد دلار بوده است. با این حال، وزن کالاهای صادرشده رشد ۶ درصدی را تجربه کرده است؛ یعنی کالاهای بیشتری صادر شده‌اند، اما کاهش قیمت برخی کالاها در بازار جهانی و عدم افزایش ارزش دلاری برخی دیگر منجر شده است که افزایش حجم صادرات موجب ارزآوری بیشتر نشود، درحالی‌که برای پرهیز از خام‌فروشی به‌عنوان سیاست کلی نظام، باید در جهت افزایش ارزش صادرات به جای صرفا افزایش حجم آن حرکت کنیم.