ابعاد ربایش کشتیها و نفتکشها از سوی آمریکا بررسی شد؛
تنور داغ دزدی دریایی
توقیف کشتی عازم ایران
در تاریخ ۲۲ آذرماه، روزنامه والاستریت ژورنال از توقیف یک کشتی باری خبر داد که عازم ایران بوده است. والاستریت ژورنال در خبری اعلام کرد نیروهای آمریکایی ماه گذشته میلادی به یک کشتی باری یورش برده و آن را توقیف کردند که از چین عازم ایران بود. طبق ادعای والاستریت ژورنال محمولهای که از این کشتی توقیف شده، دارای موادی بوده که [علاوه بر موارد غیر نظامی] کاربرد نظامی هم داشته است. به گفته این مقامات و یک منبع مطلع، آمریکا از پیش این محموله را زیر نظر گرفته بود. والاستریت ژورنال به نقل از مقاماتی آگاه اعلام کرد که نیروهای نظامی آمریکا در چند صدمایلی سریلانکا وارد این کشتی شدند.
یک مقام آمریکایی گفت که در عملیات یورش به کشتی و توقیف محموله، علاوه بر نیروهای عملیات ویژه آمریکایی، نیروهای نظامی متعارف این کشور نیز حضور داشتند. طبق اعلام این نشریه، این، نخستین بار در چند سال گذشته است که نیروهای آمریکایی یک کشتی باری را که از چین عازم ایران بوده است، توقیف میکنند. طبق این گزارش، فرماندهی اقیانوس هند-آرام ایالات متحده آمریکا در گفتوگو با این نشریه، گزارش توقیف محموله کشتی عازم ایران را تایید نکرد، اما یک مقام رسمی آمریکا در گفتوگو با این روزنامه مدعی شد که آنها موادی را توقیف کردهاند که برای تسلیحات ایران متعارف است. این مقام گفت مواردی که توقیف شدهاند، دارای کاربرد دوگانه بودهاند و میتوانند دارای استفاده نظامی و غیرنظامی باشند. این عملیات درست مدتی پیش از آن به وقوع پیوست که نیروهای آمریکایی، طی هفتههای اخیر، یک نفتکش را در نزدیکی سواحل ونزوئلا به بهانه نقض تحریمها توقیف کردند.
جنگ سرد دریایی
بلومبرگ به تاریخ ۱۲ دسامبر گزارش داد که نزاع بر سر حملونقل دریایی بالا گرفته و درگیریهای سیاسی اکنون راه خود را به این حوزه باز کرده است. پس از آنکه آمریکا یک نفتکش ونزوئلایی را به همراه خدمه آن توقیف کرد، نیکلاس مادورو رئیسجمهور این کشور آمریکای لاتین اعلام کرد که دوره دزدی دریایی جنایی ایالات متحده در دریای کارائیب آغاز شده است. رئیسجمهور ونزوئلا با اشاره به اقدام آمریکا در این زمینه گفت: آنها خدمه را ربودند، کشتی را دزدیدند و دوران جدیدی، دوران دزدی دریایی جنایی در کارائیب را آغاز کردند.
مادورو افزود: ونزوئلا امنیت همه کشتیها را برای تضمین تجارت آزاد نفت خود در سراسر جهان تامین خواهد کرد. در همین رابطه، وزارت خارجه ترکیه بامداد شنبه ۱۳دسامبر اعلام کرد که یک کشتی باری متعلق به این کشور در جریان حملهای به بندر «چورنومورسک» در اوکراین دچار آسیب شده است. در بیانیه وزارت خارجه ترکیه آمده که این حادثه بار دیگر نشان میدهد تهدیدهای علیه امنیت دریانوردی در دریای سیاه همچنان جدی و رو به افزایش است. در ادامه تنشهای آبی اخیر، رسانهها روز جمعه ۱۲دسامبر از توقیف یک نفتکش خارجی حامل «ششمیلیون لیتر گازوئیل قاچاق» در سواحل دریای عمان خبر دادند.
در ادامه گزارش بلومبرگ در این رابطه آمده است: در صورتی که تجارت دریایی بدل به هدفی آشکار و سهلالوصول برای حمله یا توقیف قرار بگیرد، شکی نیست که بازارها واکنشی منفی به آن نشان خواهد داد. این مساله همچنین سبب خواهد شد که حملونقل دریایی به امری خطرناکتر از گذشته بدل شده و شاهد افزایش قیمت تمامشده کالاها باشد، امری که بیتردید بر روند فعلی بازارها اثرگذار خواهد بود.
گفتنی است که سخنگوی وزارت امور خارجه اقدام نیروی دریایی آمریکا در تعرض نظامی به یک فروند شناور تجاری حامل نفت ونزوئلا در نزدیک سواحل این کشور و تصرف آن را بهعنوان مصداق بارز «دزدی دریایی دولتی» توصیف و آن را محکوم کرد. اسماعیل بقایی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشورمان، پنجشنبهشب ۲۰ آذر تصریح کرد: «اقدام آمریکا در توقیف و تصرف شناورهای تجاری متعلق به سایر کشورها، بیاعتنایی آشکار به حقوق بینالملل و نقض فاحش اصول ناظر بر امنیت و ایمنی دریانوردی بینالمللی است.»
تبارشناسی دزدی در آبها
برای درک بهتر اقدامات اخیر آمریکا در حوزه دزدی دریایی چهبسا بهتر باشد به ریشه چنین اقداماتی در گذر تاریخ نگاهی انداخت. به گفته کالین وودوارد، روزنامهنگار آمریکایی، در کتاب «جمهوری دزدان دریایی»، دزدی دریایی در مناطقی چون کارائیب را میتوان به سه دوره اصلی تقسیم کرد: دوره کاپِری [Privateering] (قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی)؛ در این دوره، دولتهای اروپایی (بهویژه فرانسه، انگلیس و هلند) به دریانوردان خصوصی (کاپِرها) مجوز رسمی میدادند تا به کشتیهای تجاری کشور رقیب (عمدتا اسپانیا) حمله و غنایم را با دولت خود تقسیم کنند؛ دوران بوکانیرها [Buccaneering] (نیمه دوم قرن ۱۷)؛ با ضعف اسپانیا و کاهش حمایت رسمی دولتها، بسیاری از کاپرها به بوکانیرها تبدیل شدند، گروههایی که بدون مجوز رسمی دولتهای اروپایی، کشتیهای اسپانیایی را در جزایری چون تورتوگا و پورت رویال غارت میکردند. در جریان جنگ انقلابی آمریکا (۱۷۸۳-۱۷۷۵)، کنگره قارهای آمریکا بهطور گسترده از کاپِرها استفاده کرد.
این افراد با مجوز آمریکا به کشتیهای تجاری بریتانیا حمله و غارت میکردند تا اقتصاد بریتانیا را تضعیف کنند. در دهههای اخیر، مفهوم دزدی دریایی به اقدامات دولتی یا تحریمهای فراسرزمینی گسترش یافته است. ایالات متحده با تکیه بر اهرم اقتصادی و نظامی خود، داراییها، کشتیها و محمولههای کشورهایی را که در فهرست تحریمهای یکجانبهاش قرار دارند در آبهای بینالمللی یا بنادر دوستان، به ادعای نقض تحریمها، توقیف یا مصادره میکند، امری که تاحدی یادآور اقدامات حوزه دزدی دریایی در سیر تاریخ است.
تحریم و توقیف
توقیف کشتیها از سوی ایالات متحده بیتردید در چارچوب عملیات این کشور برای توسعه رژیم تحریمی خود معنا پیدا کرده و میتواند در عرصه پیچیده روابط ژئوپلیتیک عواقب و بسامدهای گوناگونی داشته باشد. در رابطه با اقدامات اخیر آمریکا در ربایش و توقیف نفتکشها، کلایتون سیگل، پژوهشگر حوزه انرژی و امنیت، در گفتوگو با مرکز مطالعات استراتژیک و بینالمللی عنوان کرد که نقش چین در رابطه با اقدامات اخیر آمریکا در زمینه دزدی دریایی اهمیت بسیار دارد.
وی در این زمینه گفت که در پی رویدادهای اخیر، برای ایران و روسیه که هر دو برای حمل بسیاری از محمولههای نفتی خود به مشتریان بینالمللی به نفتکشهای سایه وابسته هستند، ریسک بالایی وجود دارد. وی افزود: در کوتاهمدت، دور شدن نفتکشهای سایه از معادلات میتواند با افزایش ظرفیت حملونقل برای تجارت نفت به ایران کمک کند. این تاثیر برای روسیه و خریداران اصلی آن (چین و هند) کمتر خواهد بود، زیرا تقاضا برای حملونقل سایه با کاهش قیمت نفت روسیه به زیر سقف قیمت گروه هفت کاهش یافته است. از سوی دیگر، روسیه و چین در جهانی با اجرای تحریمهای بیشتر که ممکن است شامل توقیف فیزیکی باشد، آسیبپذیریهای بزرگی خواهند داشت. توقیف کشتیهایی مانند مورد «اسکیپر» توسط واشنگتن میتواند سایر مقامات تحریمکننده را به اجرای عملیات مشابه، به عنوان مثال، در تنگههای دانمارک، که نزدیک به نیمی از صادرات نفت خام دریایی روسیه از طریق آنها ترانزیت میشود، ترغیب کند.
این پژوهشگر در ادامه افزود: معرفی توقیف نفتکشها به عنوان ابزاری در مجموعه ابزارهای واشنگتن، مطمئنا باعث تعجب چین خواهد شد، چرا که واردات نفت آن از تامینکنندگان تحریمشده (روسیه، ایران و ونزوئلا) بیش از یکچهارم زنجیره تامین واردات آن را تشکیل میدهد. پکن در چارچوب ضرورت استراتژیک خود برای کاهش وابستگی قابلتوجه به واردات نفت از طریق (الف) حفظ سبد متنوعی از تامینکنندگان جهانی با شرایط مطلوب و (ب) ادامه سرمایهگذاری سنگین برای ایجاد موجودیهای استراتژیک نفت، شاهد افزایش خطر توقیف نفتکشهای راهی به سوی خود خواهد بود.
آنچنان که منابع آگاه به رویترز اعلام کردهاند، آمریکا پس از سرقت نخستین نفتکش ونزوئلایی در آبهای بینالمللی، در حال آمادهسازی عملیات برای سرقت چندین نفتکش یا کشتی دیگر در زمینه اقدامات مخرب خود است. چنین به نظر میرسد که راهزنی و دزدی دریایی آمریکا بار دیگر بدل به هنجار جدید در آبهای جهان شده است، امری که چهبسا یادآور این جمله از سنت آگوستین در کتاب «شهر خدا» باشد: در غیاب عدالت، حکومتها چه چیزی هستند جز دستههای بزرگ دزدان؟
