الشرق الاوسط چشمانداز مذاکرات هستهای را تحلیل کرد؛
سردی واشنگتن، احتیاط تهران
در هفتههای گذشته، مقامات ایرانی بارها از آمادگی برای «مذاکرات جدی» با آمریکا درباره برنامه هستهای گفتهاند، اما واشنگتن پاسخی نداده است. ایران خود را مایل به گفتوگو «با شروط عادلانه» نشان میدهد، اما آمریکا - بهرغم تمایل به مذاکره - عجلهای نمیبیند؛ رویکردی که بهگفته برخی کارشناسان، ترکیبی از تاکتیک و اولویتبندی در شرایطی است که ایران با تنشهای اقتصادی و سیاسی شدیدی مواجه است.
پرونده ایران فوریت ندارد
پاتریک کلاسون، مدیر پژوهش در «انستیتوی واشنگتن»، به الشرق الاوسط میگوید سردی آمریکا بهمعنای رد کامل نیست؛ بلکه پیامد فضای سیاسی شلوغ آمریکاست: «از ونزوئلا تا اوکراین، بهعلاوه فشارهای داخلی.» او اضافه میکند که دولت دونالد ترامپ معتقد است برنامه هستهای ایران «در سالهای اخیر دچار عقبگرد شده و تهدید فوری نیست»، بنابراین پرونده «فوریت ندارد». به گفته او، استیو ویتکاف، مذاکرهکننده ارشد آمریکا، مسوول پروندههایی است که کاخ سفید آنها را فوریتر میداند. کلاسون میگوید این وضعیت به آمریکا «فرصت» میدهد چون نمیخواهد وارد مذاکراتی پیچیده و پرهزینه شود، آنهم بدون نشانههای واقعی از آمادگی ایران برای امتیازدهی فراتر از اظهارنظر.
پیامهای «گشایش مشروط» از تهران
تهران همزمان پیامهای دیپلماتیک خود را تقویت کرده است. عباس عراقچی، وزیر خارجه، در گفتوگو با خبرگزاری «کیودو» گفت ایران همچنان «به دیپلماسی باز» است، اما «قانع نشده» که آمریکا آماده گفتوگوهای «واقعی و جدی» است. او گفت واشنگتن هنوز با «منطق تحمیل» برخورد میکند و بازگشت به میز مذاکره باید بر پایه «نتایج عادلانه» باشد. ایران حتی پیشنهاد همکاری فنی به ژاپن داده تا از تجربه این کشور در مدیریت پیامدهای بحرانهای هستهای برای تقویت امنیت تاسیسات آسیبدیده خود استفاده کند؛ اقدامی که بیانگر ضمنی حجم خسارتهاست، هرچند عراقچی همچنان این حملات را «نقض بزرگ قوانین بینالمللی» میداند. اما این گشایش فنی بهمعنای تغییر موضع نیست. ایران همچنان بر «حق غنیسازی» تحت معاهده عدماشاعه پافشاری میکند و هرگونه محدودیت جدید را به توقف تحریمها و به رسمیت شناختن «ماهیت صلحآمیز» برنامه هستهای مشروط میداند.
وضعیت داخلی ایران
در داخل، صحنه سیاسی پیچیدهتر شده است. کلاسون از اختلافنظرهای مسوولان سخن میگوید. ایران همزمان با بحرانی اقتصادی دستوپنجه نرم میکند: کاهش بیش از ۱۰درصدی ارزش پول ملی در ده روز، کمبود آب، قطعی مکرر برق در تابستان و سیاستهای اقتصادی که نه چندان موثر توصیف میشوند. کلاسون گرانی بنزین را مثال میزند که با وجود قیمت بالا برای مصرف اضافه، همچنان کمتر از هزینه واردات است؛ وارداتی که ۴میلیارد دلار در سال خرج برمیدارد. کارشناسان این وضعیت را نمونه ناکارآمدی میدانند.
متغیر اسرائیل
باراک بارفی، پژوهشگر موسسه «نیو آمریکا»، به الشرق الاوسط میگوید ایران هیچ نشانهای از کاهش برنامه هستهای یا موشکی نشان نمیدهد؛ بلکه در حال تقویت ظرفیتها برای مواجهه احتمالی با اسرائیل است. به گفته او، تهران بهدنبال توانایی در «فرسایش» سامانههای دفاعی اسرائیل با پرتابهای متعدد است. بارفی درعینحال احتمال حمله قریبالوقوع اسرائیل را کم میداند؛ بهدلیل نیاز تلآویو به حفظ «آزادی عمل» در آسمان ایران و نگرانی از احیای پدافند هوایی ایران. همچنین اسرائیل از فرسایش جامعه خود و خطر شکست در یک حمله ناتمام بهویژه با نزدیکشدن انتخابات میاندورهای آمریکا در ۲۰۲۶ بیم دارد.
دو استراتژی انتظار در واشنگتن و تهران
در مجموع، آمریکا در موقعیتی است که میتواند صبر کند؛ در مقابل، ایران تلاش دارد زمان بخرد. با تشدید فشارهای داخلی و رقابت جناحی، تهران بیش از هر زمان به یک تنشزدایی خارجی نیاز دارد؛ اما واشنگتن میداند هر مذاکره جدیدی به ابزارهای فشار بیشتر نیاز دارد، چه از مسیر تحریمها چه از مسیر تداوم «نبرد بین جنگها» توسط اسرائیل. به همین دلیل، سردی آمریکا نه یک «نه» قطعی، بلکه بخشی از راهبردی برای نظاره تحولات و بهرهگیری از تغییر موازنههاست. در نهایت، تنها سناریویی که میتواند پنجره واقعی مذاکره را باز کند، ورود ایران به مرحله جدید از حیث تغییرات سیاستی است.
